We śnie spędzamy prawie 1/3 życia. Całkowity czas snu jest indywidualny, uważa się jednak, że większość ludzi śpi około 7-8 godzin na dobę. W trakcie snu wielokrotnie zmieniamy pozycję ciała. Zazwyczaj zasypiamy w jednej ulubionej, aby potem w nocy ją zmienić. Zmiana pozycji często jest nieświadoma. Na początku lat 90-tych przeprowadzono na Uniwersytecie w Ottawie badanie, które miało udowodnić, że niektóre pozycje są charakterystyczne dla wieku. Okazało się, że dzieci najdłużej w ciągu nocy śpią w pozycjach bocznych i na wznak, a nieco mniej czasu spędzają w pozycji na brzuchu. Stwierdzono również, że najczęstsze w tej grupie wiekowej są zmiany pozycji ciała w czasie snu ( dzieci najbardziej „wiercą się”). Młodzi dorośli (do 45 roku życia) najchętniej śpią w pozycjach bocznych, natomiast osoby starsze preferują spanie na prawym boku, a prawie nigdy nie śpią na brzuchu. Unikanie spania na brzuchu jest związane z utratą „elastyczności” kręgosłupa a także z większymi trudnościami w oddychaniu w tej pozycji. Pozycja, którą wybieramy w nocy może mieć wpływ na stan zdrowia. Niektóre ułożenia mogą bowiem nasilać lub zmniejszać objawy chorób somatycznych.
Pozycja na wznak – zalecana jest osobom z bólami kręgosłupa. Śpiąc w ten sposób warto zaopatrzyć się w poduszkę ortopedyczną dostosowaną do kształtu kręgosłupa szyjnego. Ważne jest także podłożenie zwiniętego ręcznika lub walca pod część lędźwiową kręgosłupa lub / i pod kolana. Dzięki temu kręgosłup przybiera najbardziej fizjologiczny kształt, zmniejsza się napięcie mięśni przykręgosłupowych, a tym samym – dolegliwości bólowe. Pozycja na wznak jest odpowiednia u osób u których występuje zgrzytanie zębami podczas snu (tzw. bruksizm). Stwierdzono, że zmniejsza ona tę dolegliwość. Przydatne jest także zakładanie na noc elastycznej szyny na zęby (przygotowanej przez protetyka), która zapobiega nadmiernemu uciskowi na zęby i kruszeniu się szkliwa. Osoby cierpiące na refluks żołądkowo-przełykowy powinny spać na wznak z górną częścią ciała uniesioną powyżej poziomu ( duża poduszka pod plecami i głową). Ostatni posiłek należy spożyć minimum 4 godziny przed snem. Znacznie zmniejsza to dolegliwości związane z refluksem. Jedyną pozycją, która nie sprzyja tworzeniu się zmarszczek na twarzy jest właśnie pozycja na wznak. Jest to szczególnie istotne dla osób w wieku średnim i starszych, u których skóra jest pozbawiona witalności, mniej elastyczna i bardziej odwodniona. Spanie na boku lub na brzuchu nasila powstawanie zmarszczek (skóra „zagnieciona” przylega przez dłuższy czas do poduszki). Kobiety, które pragną zachować jędrny biust powinny unikać pozycji bocznych lub na brzuchu. Tylko pozycja na wznak zapewnia odpowiednią „podporę” dla masy gruczołu piersiowego i zapobiega rozciąganiu się skóry. Panie o większych rozmiarach biustu powinny spać w dobrze dobranych elastycznych biustonoszach. Natomiast osoby cierpiące na obturacyjny bezdech senny (zaburzenia oddychania podczas snu) powinny unikać pozycji na wznak. W czasie snu dochodzi do zwiotczenia części miękkich górnych dróg oddechowych i do cofnięcia się żuchwy. To prowadzi do zmniejszenia lub całkowitego odcięcia dopływu powietrza do płuc. Osoby z bezdechem sennym budzą się wielokrotnie w ciągu nocy. Niektóre wybudzenia są pokryte niepamięcią. Efektem tego jest zmęczenie i senność następnego dnia, które mogą prowadzić do groźnych dla życia wypadków. Konsekwencją zaburzeń oddychania w czasie snu może być także rozwój choroby niedokrwiennej serca lub nadciśnienia tętniczego.
Pozycja na boku jest wybierana przez ponad 40% ludzi, przede wszystkim kobiety. Jest to druga pozycja ( oprócz ułożenia na wznak) odpowiednia dla osób z dolegliwościami bólowymi ze strony kręgosłupa. W tej pozycji warto jest umieścić poduszkę między kolanami – zapobiega to pogłębianiu się skrzywień bocznych kręgosłupa i nasilaniu dolegliwości bólowych. Pozycję boczną zaleca się także osobom cierpiącym na obturacyjny bezdech senny (zaburzenia oddychania podczas snu). Spanie na boku udrażnia bowiem drogi oddechowe, zmniejsza chrapanie. Aby zapobiec bezwiednej zmianie pozycji w trakcie snu niektórzy chorzy wszywają w piżamę piłeczkę tenisową ( na wysokości łopatek). Powoduje to dyskomfort i w ten sposób zapobiega zmianom pozycji ciała. Dla kobiet w zaawansowanej ciąży zalecana jest pozycja na lewym boku. Przy takim ułożeniu powiększająca się macica nie uciska dużych naczyń krwionośnych (żyły głównej dolnej, która leży po prawej stronie kręgosłupa i odprowadza krew z dolnej połowy ciała). Pozycja ta zapobiega więc obrzękom, hemoroidom oraz zapewnia prawidłowy dopływ krwi do serca, mózgu i płodu. Poza tym w czasie spania na lewym boku lepiej funkcjonują nerki. Przez to szybciej usuwany jest z organizmu nadmiar płynów i produkty przemiany materii.
Pozycja na brzuchu – spanie na brzuchu jest drugą pozycją (oprócz bocznej) ułatwiającą oddychanie, ale dotyczy to jedynie osób młodych. W związku z tym jest preferowana przez pacjentów z obturacyjnym bezdechem sennym. Nie zaleca się jej jednak przy współwystępujących dolegliwościach bólowych ze strony kręgosłupa. Nie jest to również dobra pozycja dla osób cierpiących na refluks żołądkowo-przełykowy, ułatwia ona bowiem cofanie się treści pokarmowej do wyższych odcinków przewodu pokarmowego. Nie jest ona odpowiednia też dla osób dbających o wygląd. Spanie na brzuchu nasila bowiem powstawanie zmarszczek i niekorzystnie wpływa na biust.
Pozycja półsiedząca – jest stosowana wyłącznie przez osoby chore, ułatwia bowiem oddychanie na przykład w przewlekłych chorobach płuc lub niewydolności serca.
Warto wspomnieć o zależności jakości snu od pozycji, którą przybieramy. Niektórzy specjaliści medycyny snu twierdzą, że najbardziej regenerujące dla organizmu są pozycje boczne. Jednak zawsze należy wybierać tę, która jest subiektywnie najwygodniejsza. Przyjmowanie jednej ulubionej pozycji skraca także czas zasypiania. W erze podróży międzykontynentalnych istotna staje się jakość snu osób podróżujących samolotem. Stwierdzono, że sen w pozycji siedzącej jest mniej regenerujący od tego w pozycjach półsiedzących lub leżących. Niektóre linie lotnicze oferują miejsca w fotelach rozkładających się prawie do pozycji horyzontalnej – jest to najlepsze rozwiązanie. Na koniec warto powiedzieć kilka słów o aspekcie psychologicznym wyboru pozycji do spania. Niektórzy psycholodzy są zdania, że odpowiednie ułożenie w czasie snu może być związane z pewnymi cechami osobowości i psychicznymi mechanizmami obronnymi. Stwierdzono na przykład, że osoby nieśmiałe, wrażliwe lub te, które cierpią na zaburzenia lękowe najchętniej śpią w pozycji „płodowej” – na boku z podkurczonymi kończynami. Ludzie wybierający pozycje na wznak z kończynami wzdłuż ciała są zamknięci w sobie i stawiają sobie i innym duże wymagania. Osoby śpiące na brzuchu bywają lękowe i wrażliwe na krytykę. Ci, którzy śpią na boku mogą być podejrzliwi i cyniczni. Ludzie śpiący na wznak z rozkrzyżowanymi kończynami są dobrymi, empatycznymi słuchaczami ale sami są introwertywni. Nie należy jednak nadawać zbyt dużego sensu tym powiązaniom gdyż rzetelna diagnostyka psychologiczna osobowości opiera się na innych aspektach a nie na badaniu przyjmowanych we śnie pozycji.